donderdag 10 oktober 2013

Manet: the French connection

Binnenkort, op 28 oktober, is het 150 jaar geleden dat de beroemde franse schilder Eduard Manet (1832-1883) en de Zaltbommelse Suzanne Leenhoff (1829-1906) elkaar het 'ja-woord' gaven voor de ambtenaar van de Burgerlijke Stand van Zaltbommel. Later die dag volgde de kerkelijke inzegening van het huwelijk in de Sint Maartenskerk van het stadje. Dit opmerkelijke huwelijk is in Zaltbommel algemeen bekend, maar buiten de stadsmuren nog allerminst. Suzanne was de oudste dochter van de Zaltbommelse beiaardier, muziekleraar en organist Carolus Antonius Leenhoff (1807-1878) en Martina Adriana Johanna Ilcken (1807-1876). Artistiek talent zat in de familie. Suzanne bleek een begenadigd pianiste en haar jongere broer Ferdinand (1841-1914) werd later een veel geprezen beeldhouwer in Frankrijk en Nederland.

Romantisch klokkenspel
Suzanne vertrok waarschijnlijk in 1847 met enkele broers en zusters en haar moeder naar Parijs, waar haar oma toen al verbleef. Waarom Suzanne en de andere telgen Leenhoff naar Parijs vertrokken is onbekend. In ieder geval leerde ze daar de familie Manet kennen, die vlak bij haar oma woonde, toen zij aan broers van Edouard pianoles gaf. Omstreeks 1849 kreeg Suzanne waarschijnlijk een verhouding met Eduard.
Bommelaar A. van Anrooy heeft in het charmante boekje 'Impromtu' opgetekend dat Suzanne naar Parijs was gegaan door een opmerkelijke ontmoeting met de beroemde pianist Fransz Liszt (1811-1886). Liszt heeft in 1842 over de rivier de Waal gereisd van Nijmegen naar Rotterdam en zou toen het mooie spel van vader Leenhoff op het klokkenspel van de Bommelse Gasthuistoren gehoord hebben. Liszt stapte van de boot en bracht vervolgens een bezoek aan de familie Leenhoff. Daar luisterde hij naar Suzanne die piano speelde. Liszt zou toen geadviseerd hebben dat ze eens in Parijs verder moest studeren. Van een taalbarrière tussen Liszt en de familie Leenhoff was bij deze veronderstelde ontmoeting blijkbaar geen sprake. Een bewijs van het bezoek aan Zaltbommel is tot op heden echter nooit gevonden. Ik vind het ook twijfelachtig dat de 'puber' Suzanne het advies zo in gedachten hield dat ze daarom vijf jaar later naar Parijs vertrok. Bij familieleden van de moeder van Suzanne (Haaxman) was dit verhaal ook helemaal niet bekend. Bovendien trok niet alleen zij, maar bijna de gehele familie naar Parijs wat toch wel opmerkelijk is.

In 1852 beviel Suzanne van een zoon, Leon Koëlla. De vader is onbekend. Leon werd later in de kring van Manet voorgesteld als het jongere broertje van Suzanne. Edouard Manet huwde Suzanne na het overlijden van zijn vader. Er zijn theorieën dat Leon een kind zou zijn van de vader van Edouard. Leon is door Edouard Manet in ieder geval nooit erkend.

Artistiek
Hoe dan ook, in Parijs komt de familie Leenhoff in artistieke kringen terecht. Twee zussen van Suzanne trouwen ook met franse schilders. Suzanne Mathilde huwde Jospeh Mezzara (1820-1901), een leerling van Arij Scheffer (1795-1858). Een zoon uit dit huwelijk, Charles, kwam in 1882 voor enige tijd naar Zaltbommel. Net als zijn vader was hij schilder. Het museum Stadskasteel Zaltbommel bezit werken van zowel vader als zoon Mezzara. Zus Martina Leenhoff trad in het huwelijk met de schilder Jules Louis Joseph Vibert (1815-1879). Suzanne Leenhoff (madame Manet) en ook haar zoon Leon Koëlla zijn geregeld geportretteerd op schilderijen van Manet. Ook de zwagers van Manet vinden we in zijn schilderijen. Zo is Ferdinand te zien op één van de beroemste werken van Manet 'Le déjeuner sur l'herbe' uit 1863.

Voor het Streekarchief Bommelerwaard is de huwelijksakte van Manet een topstuk. Een onverwacht topstuk is een authentiek afschrift van zijn geboorteakte. Het afschrift moest voor de ambtenaar van de Burgerlijke Stand overgelegd worden en is nu onderdeel van de serie 'huwelijksbijlagen'. In Parijs is de originele akte verloren gegaan tijdens de roerige periode van de Commune (1871). De huwelijksakte en alle bijbehorende huwelijksbijlagen zijn ter inzage op onze website.

Sil van Doornmalen,
adjunct-streekarchivaris.

* Voor de werken van Joseph en Charles Mezzara in de collectie van het Stadskasteel Zaltbommel zie de website: Collectie Gelderland

Geen opmerkingen:

Een reactie posten